Kunstmatige Intelligentie en Muziek: Innovatie of Bedreiging voor Artiesten?

30 januari 2025

De impact van kunstmatige intelligentie op de muziekindustrie: juridische, ethische en creatieve overwegingen. Op het moment van schrijven besef ik me hoe groot de veranderingen waarschijnlijk zullen worden (en dat al gaande) en de impact op liedjesschrijvers in de ruimste zin van het woord. Krampachtig wordt vastgehouden aan royaltysystemen en auteursrechten terwijl AI zo'n beetje alles wat er in de wereld te vinden is tot zich neemt, dus ook jouw liedje wat je met bloed, zweet en tranen hebt gemaakt. In dit artikel neem ik je mee in de wereld van innovatie en bedreiging waarbij je zelf mag invullen wat AI voor jou als muzikant veranderen, zowel positief als negatief.

De opkomst van AI in de muziekindustrie

De opkomst van kunstmatige intelligentie (AI) in de muziekindustrie heeft geleid tot innovaties, maar roept ook complexe juridische, ethische en creatieve vragen op. AI speelt een steeds grotere rol in de muziekwereld. Waar AI eerder werd ingezet voor het cureren van afspeellijsten en het aanbevelen van muziek, zien we nu toepassingen waarbij AI complete composities en songteksten genereert. Dit roept fundamentele vragen op: is AI een instrument zoals een synthesizer, of een autonome maker die auteursrechtelijke bescherming verdient?

Een van de grote zorgen binnen de industrie is dat AI-modellen worden getraind op bestaande muziek zonder dat artiesten hier toestemming voor geven of er compensatie voor ontvangen. Grote platenlabels en rechtenorganisaties, zoals Buma/Stemra, hebben inmiddels duidelijke standpunten ingenomen om makers te beschermen.

AI als hulpmiddel bij muziekcreatie

AI heeft de manier waarop muziek wordt gecreëerd, geproduceerd en gedistribueerd radicaal veranderd. Van het genereren van songteksten tot het componeren van complete muziekstukken, AI biedt artiesten nieuwe mogelijkheden om hun creativiteit te uiten. Echter, deze technologie brengt ook uitdagingen met zich mee, vooral op het gebied van auteursrecht en eigendom.

Volledig AI-gegenereerde werken: Wanneer er geen menselijke creatieve inbreng is, worden deze werken niet beschermd door het auteursrecht. Dit betekent dat ze niet kunnen worden geregistreerd bij Buma/Stemra en geen royalty's opleveren.
AI-assisted werken: Als AI wordt gebruikt als hulpmiddel en de artiest voldoende creatieve keuzes maakt, kan het werk auteursrechtelijk beschermd zijn. Het is essentieel om het creatieve proces goed te documenteren, zodat de menselijke inbreng aantoonbaar blijft.

Juridische uitdagingen en regelgeving

De snelle ontwikkeling van AI heeft geleid tot onduidelijkheid over auteursrechten. Wie is de eigenaar van een AI-gegenereerd muziekstuk? Mag AI zonder toestemming bestaande muziek gebruiken als trainingsdata?

Richtlijnen Buma/Stemra

Buma/Stemra heeft richtlijnen opgesteld om duidelijkheid te bieden over het gebruik van AI in muziekcreatie:

Volledig AI-gegenereerd werk kan niet worden geregistreerd en komt niet in aanmerking voor royalty's.
AI-gegenereerde tekst, eigen compositie: De componist blijft rechthebbende, maar de tekst wordt geregistreerd onder 'AI BUMASTEMRA' met een specifiek IPI-nummer.
AI-gegenereerde compositie, eigen tekst: De tekstschrijver blijft rechthebbende, terwijl de compositie op naam van AI BUMASTEMRA wordt geregistreerd.
AI-assisted werk: Zolang er voldoende creatieve menselijke keuzes zijn gemaakt, blijft de maker volledig rechthebbende.

Daarnaast heeft Buma/Stemra een opt-out regeling geïmplementeerd. Dit betekent dat bedrijven expliciet toestemming moeten vragen om muziek te gebruiken voor het trainen van AI-modellen. Hiermee wordt getracht eerlijke compensatie voor componisten en tekstschrijvers te garanderen. Of dit uiteindelijk tot het gewenste effect leidt moeten we nog maar afwachten.

Ethische overwegingen

Naast de juridische aspecten zijn er ook ethische overwegingen. Het gebruik van AI in de muziekindustrie roept vragen op over eerlijkheid, transparantie en de bescherming van menselijke creativiteit.

Eerlijke vergoeding: AI-modellen worden getraind met bestaande muziekwerken zonder dat de oorspronkelijke makers hiervoor worden gecompenseerd. Dit kan leiden tot oneerlijke verdeling van royalty's, waarbij menselijke makers inkomsten mislopen.
Transparantie: AI-tools moeten transparant zijn over de gebruikte trainingsdata. Dit helpt niet alleen bij het beschermen van auteursrechten, maar ook bij het waarborgen van de integriteit van de muziekindustrie.
Deepfake-muziek en authenticiteit: Moeten luisteraars altijd geïnformeerd worden wanneer een nummer grotendeels door AI is gecreëerd? Is het acceptabel dat AI wordt gebruikt om stemmen van overleden artiesten te reproduceren?

Gevolgen voor liedjesschrijvers en producenten

De nieuwe regels dwingen muziekmakers om kritisch te kijken naar hun werkwijze:

Transparantie bieden over de rol van AI in hun creatieve proces.
Complexiteit in registratie: Documentatie bijhouden over hoe AI werd gebruikt.
Gebrek aan controle over AI-modellen: Risico op juridische problemen als muziek zonder toestemming wordt gereproduceerd.
Inkomstenderving: AI kan leiden tot minder werk voor traditionele songwriters en componisten.

Een cruciale vraag is hoe AI de definitie van creativiteit beïnvloedt en in hoeverre menselijke auteursrechtbescherming gewaarborgd blijft.

AI als ultieme componist en liedjesschrijver?

De snelheid waarmee AI zich ontwikkelt, suggereert dat het binnen afzienbare tijd beter in staat zal zijn om liedjes te componeren en songteksten te genereren in diverse muziekgenres dan menselijke componisten. AI kan in milliseconden miljoenen muziekstukken analyseren en nieuwe composities creëren die perfect passen binnen een bepaalde stijl, of zelfs unieke hybride genres voortbrengen.

Bovendien kan AI emotionele nuances leren herkennen en toepassen, wat nu nog een van de sterkste argumenten is voor menselijke superioriteit in muziekcreatie. Met verdere vooruitgang in deep learning en natuurlijke taalverwerking, zal AI steeds beter in staat zijn om niet alleen melodieën en harmonieën te genereren, maar ook teksten met diepgaande betekenis, rijmschema’s en metaforen die resoneren met luisteraars.

Als AI uiteindelijk muziek kan maken die even creatief en emotioneel overtuigend is als die van mensen, roept dit essentiële vragen op: Blijft de menselijke factor relevant in muziek, of verschuift de rol van de artiest naar een curator die AI-gegenereerde composities finetunet? En hoe beïnvloedt dit het auteursrecht en de eigendomsrechten van muzikale werken? De komende jaren zullen cruciaal zijn in de beantwoording van deze vragen.

Standpunten van muziekorganisaties

Buma/Stemra:

Streeft naar eerlijke compensatie en transparantie over AI-gebruik.
Hanteert een licentiesysteem voor bedrijven die AI-trainingen willen uitvoeren met auteursrechtelijk beschermd materiaal.
Erkent AI als hulpmiddel, maar niet als creatieve entiteit die auteursrechten kan claimen.

IMPALA (Independent Music Companies Association) stelt:

Pleit voor duidelijke regelgeving en transparantie.
Ziet AI als de grootste inbreuk op intellectueel eigendom in de geschiedenis en benadrukt het belang van licenties.

Grote platenlabels (Sony, Universal, Warner):

Voeren rechtszaken tegen AI-bedrijven die zonder toestemming bestaande muziek gebruiken.
Streven naar strengere wetgeving rondom het gebruik van AI in muziekproductie.

Technologie als kansen en bedreiging

AI biedt niet alleen juridische uitdagingen, maar ook kansen:

Betere verdeling van royalty's: Music Recognition Technology (MRT) kan helpen bij een eerlijkere verdeling.
Innovatieve podiumervaringen: AI kan dynamische setlists genereren die zich aanpassen aan het publiek.
Toegankelijkheid voor opkomende artiesten: AI maakt muziekproductie toegankelijker voor een breder publiek en stimuleert innovatie.

Toekomstperspectief

De toekomst van AI in de muziekindustrie is zowel spannend als onzeker. Er blijven juridische en ethische vraagstukken bestaan die verdere regelgeving en richtlijnen vereisen.

Samenwerking: De industrie moet werken aan een duurzaam en ethisch evenwicht tussen rechten van makers en AI-innovaties.
Educatie: Artiesten en muziekprofessionals moeten leren omgaan met AI om weloverwogen beslissingen te nemen.
Regelgeving: Duidelijke en consistente wetgeving is nodig om rechten van makers te beschermen en innovatie te bevorderen.

Persoonlijke muzieknoot

AI is niet meer weg te denken uit ons leven, en dat geldt ook voor de muziekindustrie. Wanneer de scheidslijn tussen mens en AI vervaagd neemt de complexiteit voor het herkennen van AI gecomponeerde en geschreven liedjes alleen maar toe. Net zoals er nu bedrijven zijn die direct een onterechte copyright claim op zelf geproduceerde liedjes leggen. Bewijs jij dan maar eens dat je de échte eigenaar en auteur van dat muziekstuk bent.

AI inzetten als hulpmiddel om een vastgelopen compositie of tekst weer op gang te brengen vinden we oké. Maar als AI straks beter songs maakt dan wij ooit zouden kunnen (wat nog niet aan de orde is) is het de. vraag welke weg we met elkaar inslaan. Net zoals het trainen van de AI's (het worden er steeds meer), ergens zal die data vandaan moeten komen, en alles is nou eenmaal wel ergens (openbaar) te horen of te downloaden. Waar trek je de scheidslijn en stevenen we niet af op een enorme administratieve rompslomp waarbij het "recht" in het geding is.

Stel je voor: Je geeft via een prompt de opdracht aan een AI om een tekst te schrijven voor een HipHop nummer die gaat over "het verbeteren van de connectie tussen mensen". De AI gaat ermee aan de slag, maar jij als liedjesschrijver herschrijft de tekst voor 80%. Vervolgens laat je met deze herschreven tekst door AI een liedje genereren waarbij je naderhand de gehele song (weer door AI) uit elkaar laat halen om de losse tracks te kunnen gebruiken. De drums en bass gebruik je als basis om vervolgens de tekst zelf in te zingen met hier en daar wat afwijking in de melodielijn. Omdat je stem niet zo goed is en je toch een professionele opname wilt, kun jij je eigen stem klonen om vervolgens de AI met jouw stem de zang opnieuw te laten genereren. Is het dan een liedje door AI gegenereerd? Je hebt het per slot samen gedaan. De vraag is nu wie de auteursrechten bezit!

Om aan te tonen dat het liedje niet geheel door AI is gemaakt, maar ook grotendeels door jou, zul je het hele proces dus vast moeten leggen. Ik schat zo in dat de meerste artiesten en muzikanten daar helemaal niet op zitten te wachten. Muzikanten zijn creatieve wezens en brengen uren en dagen door in de studio om die mix naar een hoger niveau te tillen. Niet om elke stap in het proces vast te leggen. En dan is het nog de vraag: Waar laat je al die data? En als je harde schijf het toevallig op heeft gegeven en je moet bewijs aanleveren van je liedje. Dan wordt het een en al drama. Vooral wanneer er al duizenden euro's aan royalty's zijn uitbetaald waarvan wordt verwacht dat je deze terugbetaalt wanneer je niet kunt aantonen dat een liedje van jou is! Wanneer ik het zo schets wordt dit een drama!

Ik ben benieuw hoe andere liedjesschrijvers en muzikanten hier over denken, het gaat met AI nu zo snel dat er binnenkort een Robot door je huis loopt, die stofzuigt, voor je kookt en ook jouw gewenste "nieuwe" muziekgenre voor je schrijft en componeert. Wat nou copyright?

Daarnaast zie ik dat muziekgenererende AI's veel gebruik maken van arpeggio's in bepaalde muzieksoorten. Maar wanneer je een akkoord aanslaat op een synthesizer en de arpeggio het werk laat doen valt dit wél onder een eigen gegenereerde compositie. Maakt AI zo'n arpeggio valt het in één keer onder AI gegenereerde content waarmee je geen geld mag verdienen. En zo kan ik nog veel meer voorbeelden geven waarbij software tonen, sounds en composities voorstellen of genereren. Denk bijvoorbeeld ook aan de MIDI-phrases die tegenwoordig worden aangeboden. Waar gaan we de lijn tussen mens en AI trekken? Dat er wetgeving moet komen lijkt me duidelijk, en dat AI binnen afzienbare tijd betere liedjes schrijft dan de mens lijkt me ook erg aannemelijk. Daarmee staat de volledige muziekindustrie op z'n kop en het is nog maar de vraag in hoeverre iedereen krijgt waar hij/zij recht op heeft.

Is het raar als ik zeg dat er in de toekomst steeds minder sprake zal zijn van auteursrecht (dit is van mij, en dat is van jou) en AI voor het overgrote deel de muziekindustrie gaat overnemen met betere songs dan wij kunnen maken? Dat we geen royalty's meer ontvangen voor werken die we hebben gemaakt, maar het juist moeten hebben van de optredens die we geven? (ik treed trouwens niet meer op)

Dat alles van ons samen is en dat we de bestaande/gegenereerde liedjes vrij mogen spelen en zingen? Ja, het verdienmodel van royalty's heeft misschien wel z'n beste tijd gehad, en ja, daar willen met z'n allen zo graag aan vasthouden zodat de inkomstenstroom op gang blijft of in gang wordt gezet. Maar ik vrees het ergste wanneer in de toekomst de balans toch echt doorslaat naar de AI-kant!

Zoals gezegd ben ik erg benieuw naar jouw mening, deel die onderaan, discussie is goed maar houd het wel netjes in je woordkeuze.

Conclusie

AI zal een blijvende impact hebben op de muziekindustrie. Het is essentieel dat wetgeving en ethische richtlijnen gelijke tred houden met technologische innovaties. De komende jaren zullen bepalend zijn voor de rol van AI in de muziekwereld. De keuzes die nu worden gemaakt, zullen bepalend zijn voor hoe muziek in de toekomst wordt gecreëerd, geconsumeerd en gewaardeerd. Het debat over AI en muziek is nog lang niet beslecht en zal naar verwachting de komende jaren alleen maar ingewikkelder worden. Dat bedoel ik!