Aanslaggevoeligheid (in het Engels velocity sensitivity) is een van de belangrijkste functies van moderne keyboards, digitale piano’s en synthesizers. Het bepaalt hoe een instrument reageert op de kracht waarmee je een toets aanslaat. Speel je zacht, dan klinkt de toon teder en gedempt; speel je harder, dan wordt het geluid krachtiger en feller.
Dankzij aanslaggevoeligheid voelt spelen veel natuurlijker en expressiever. Zonder deze functie klinken alle noten even hard, alsof je een oude orgelklank of speelgoedkeyboard bespeelt. Met velocity krijgt je spel dynamiek en emotie, net zoals bij een akoestische piano of een snaarinstrument.
Wanneer je een toets indrukt, meet het instrument de snelheid waarmee dat gebeurt. Die snelheid wordt omgezet naar een waarde (meestal tussen 0 en 127 in MIDI). Hoe hoger de waarde, hoe harder en krachtiger het geluid.
Veel keyboards bieden verschillende velocity-curves: instellingen die bepalen hoe gevoelig de toetsen reageren. Zo kun je kiezen voor een lichte curve (handig als je zacht speelt, maar toch veel dynamiek wilt) of een zware curve (waarbij je harder moet aanslaan om volume te krijgen).
Aanslaggevoeligheid maakt het verschil tussen mechanisch en menselijk spel. Het zorgt ervoor dat je emoties en nuances direct hoorbaar zijn. Een zachte passage klinkt intiem en kwetsbaar, een harde aanslag geeft kracht en spanning. Dit is essentieel bij pianospel, maar net zo belangrijk voor synths en elektronische muziek.
Zonder aanslaggevoeligheid zouden digitale instrumenten al snel eentonig en kunstmatig klinken. Het is dus de basis waarop alle andere expressiemogelijkheden (Pitch Bend, mod wheel, Aftertouch, Portamento) verder bouwen.
In de studio wordt velocity opgenomen als MIDI-data. Dat betekent dat je niet alleen hoort hoe hard je speelt, maar ook achteraf kunt aanpassen hoe je spel wordt geïnterpreteerd. In veel DAW’s kun je de velocity-waarden per noot aanpassen of een curve tekenen. Live is aanslaggevoeligheid minstens zo belangrijk: het geeft je direct controle over dynamiek, zonder dat je knoppen of wielen hoeft te bedienen.
Nee, eenvoudige instapkeyboards en speelgoedtoetsen missen het vaak. Vrijwel alle moderne digitale piano’s, synthesizers en MIDI-controllers hebben het wel.
Ja, veel instrumenten bieden verschillende velocity-curves. Daarmee pas je de gevoeligheid aan je speelstijl aan.
Meestal wel, maar in MIDI kun je velocity ook koppelen aan andere parameters, zoals filter cutoff of attack van een geluid.
Nee. Velocity registreert de kracht bij het aanslaan, Aftertouch registreert de druk ná het aanslaan. Het zijn dus twee verschillende vormen van expressie.
Als je met een MIDI-keyboard opneemt, worden velocity-waarden vastgelegd. Je kunt die achteraf bewerken om dynamiek te corrigeren of te versterken.
Ja, vrijwel alle digitale piano’s zijn aanslaggevoelig. Bij duurdere modellen gaat dat nog verder, met graded hammer action waarbij lagere toetsen zwaarder aanvoelen dan hogere. Let op: Er zijn nog steeds digitale piano's in de handel die deze functie niet hebben. Om goed piano te leren spelen is het noodzakelijk dat deze functie aanwezig is, controleer dat voordat je iets koopt.
Aanslaggevoeligheid is de basis van expressief keyboardspel. Het zorgt ervoor dat elke noot reageert op je speelstijl, van fluisterzacht tot krachtig en fel. Zonder velocity zou muziek vlak en levenloos klinken. Het is daarom de fundering waarop alle andere expressiecontrollers voortbouwen.