Portamento (vaak ook glide genoemd) is een functie op synthesizers en keyboards waarmee noten vloeiend in elkaar overlopen. In plaats van dat een nieuwe noot meteen klinkt, hoor je een glijdende overgang van de ene toonhoogte naar de andere. Het is alsof je een viool of trombone hoort spelen: er zit geen harde overgang tussen de noten, maar een continue beweging.
Bij elektronische muziek is portamento een geliefd effect. Denk aan de soepele glijbanen in dance, trap en house, maar ook aan de expressieve lijnen in vintage synthesizers. Waar Pitch Bend en Aftertouch vooral worden gestuurd door handbewegingen en druk, werkt portamento automatisch zodra je een nieuwe noot aanslaat.
Bij portamento stel je in hoe snel of langzaam de toonhoogte tussen twee noten verschuift. Speel je bijvoorbeeld een C en daarna een G, dan hoor je de toon omhoog glijden in plaats van dat de G meteen klinkt. Dit kan heel kort zijn – bijna een legato-effect – of juist langzaam en uitgesponnen voor een dramatische overgang.
Veel synthesizers hebben een portamento- of glide-knop waarmee je de snelheid kunt instellen. In sommige gevallen kun je kiezen of het effect altijd actief is, of alleen wanneer je legato speelt (dus noten overlapt). Dat maakt het een veelzijdig hulpmiddel voor zowel subtiele expressie als uitgesproken sound design.
Portamento voegt expressie en karakter toe die moeilijk op een andere manier te bereiken zijn. Het kan subtiel worden gebruikt om melodieën vloeiender te maken, of juist extreem om een kenmerkende elektronische sound neer te zetten. In genres als funk en R&B bootst het de glijdende bewegingen van blazers of zang na, terwijl in dance en EDM lange glides vaak het fundament vormen van een drop of build-up.
In de studio kun je portamento instellen op je synthesizer en direct opnemen in je DAW. Vaak wordt de portamento-tijd opgeslagen per patch, zodat je het geluid precies kunt afstemmen op een track. Live is het een expressief hulpmiddel dat weinig aandacht vraagt: zodra het effect actief staat, zorgt de synth vanzelf voor vloeiende toonovergangen. Dit maakt het ideaal voor toetsenisten die hun handen vrij willen houden en toch expressie willen toevoegen.
Digitale piano’s zijn meestal gericht op realistische pianoklanken en hebben daarom zelden een portamento-functie. Bij piano’s is het immers niet natuurlijk dat tonen in elkaar overlopen. Synthesizers, workstations en MIDI-controllers bieden het daarentegen vaak wel, omdat portamento een belangrijk onderdeel is van elektronische muziek en sound design.
Bij portamento glijden de noten vloeiend in elkaar over zonder onderbrekingen. Glissando betekent dat je snel opeenvolgende noten speelt (bijvoorbeeld alle witte toetsen van C naar C). Portamento is dus een continue beweging, terwijl glissando stapsgewijs is.
Ja. Bij de meeste synthesizers stel je zelf de portamento- of glide-tijd in. Dit bepaalt hoe snel of langzaam de toonhoogte verschuift van de ene noot naar de andere.
Dat hangt af van het instrument. Sommige synths hebben alleen een always on-stand, terwijl andere een legato-modus bieden waarbij portamento alleen actief is als je noten overlapt.
Nee, instap-keyboards en digitale piano’s hebben het vaak niet. Portamento is vooral te vinden op synthesizers, stage keyboards en workstations.
Ja. Wanneer je een synth met portamento bespeelt, wordt het effect meegenomen in de opname. In veel software-synths kun je bovendien portamento direct in de plugin instellen.
Nee. Pitch Bend buigt toonhoogte handmatig en keert terug naar neutraal, terwijl portamento automatisch werkt bij het aanslaan van nieuwe noten.
Portamento, of glide, is een van de meest herkenbare en expressieve functies op een synthesizer. Het maakt van eenvoudige melodieën vloeiende lijnen en voegt die typische “glij-klank” toe die zo geliefd is in elektronische muziek. Of je het subtiel gebruikt voor meer menselijkheid of extreem voor dansvloervullende effecten: portamento is een onmisbare tool voor elke toetsenist en producer.